Đầu tư từ Trung Quốc gây bất ổn xã hội ở Campuchia

Theo Nikkei Asian Review, làn sóng đầu tư từ Trung Quốc đang tạo ra những căng thẳng trong xã hội cho người dân Campuchia. Đây là bài học xương máu để các quốc gia khác ở Đông Nam Á nhìn vào.

Trung Quốc trở thành nhà đầu tư lớn nhất Campuchia

Thập kỷ qua đã chứng kiến làn sóng đầu tư và du lịch lớn của Trung Quốc đổ vào Campuchia. Mặc dù thu được một số lợi ích từ việc dòng vốn và lượng khách du lịch tăng lên, nhưng điều này cũng gây ra tác động tiêu cực cho việc phát triển kinh tế cũng như sự gắn kết xã hội ở Campuchia. 

Các khoản đầu tư từ Trung Quốc đã tác động đến các chính sách đối nội và đối ngoại của Campuchia theo hướng tạo ra các cơ hội cho chế độ chuyên quyền phát triển và lũng đoạn. Nó cũng dẫn đến những thay đổi sâu rộng về môi trường và văn hóa xã hội.

Mối quan hệ giữa Campuchia và Trung Quốc đã đạt được bước tiến đáng kể sau khi hai nước thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2010. Trung tâm của mối quan hệ đó là liên kết chặt chẽ của Phnom Penh về Sáng kiến “Vành đai và Con đường” của Trung Quốc. 

Nhiều cơ sở hạ tầng đã được xây dựng trên khắp đất nước Campuchia, trở thành mắt xích quan trọng trong Sáng kiến “Vành đai và Con đường” như đặc khu kinh tế Sihanoukville do Trung Quốc tài trợ và tuyến đường cao tốc Phnom Penh-Sihanoukville.

Trong quá trình này, Trung Quốc đã thay thế Nhật Bản trở thành nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất của Campuchia và trở thành đồng minh thân cận nhất của nước này. 

Bắc Kinh đã tài trợ cho 7 dự án đập thủy điện có khả năng cung cấp một nửa nhu cầu điện của Campuchia; xây dựng 3.000 km đường cao tốc và 8 cây cầu kể từ giữa những năm 1990. Từ năm 2013 đến 2017, Trung Quốc đã đầu tư 5,3 tỷ đô la vào Campuchia, tương đương khoảng 1 tỷ đô la hàng năm. Năm 2018, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Campuchia đạt 3,1 tỷ USD, trong đó Trung Quốc là nhà đầu tư lớn nhất.

Thương mại song phương giữa 2 nước lên tới 6 tỷ đô la trong năm 2017, trong đó riêng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Campuchia đã chiếm 87% con số trên. Trung Quốc dự kiến sẽ tăng con số này lên 10 tỷ đô la vào năm 2023.

Đầu năm 2019, Bắc Kinh đã cam kết hỗ trợ thêm 4 tỷ nhân dân tệ (588 triệu đô la) cho Campuchia trong ba năm tới.

Trong một hỗ trợ khác được đưa ra như một phần của sáng kiến Hợp tác Lancang-Mekong, Trung Quốc cho biết họ sẽ nhập khẩu 400.000 tấn gạo của Campuchia vào năm 2019, cấp khoảng 90 triệu đô la viện trợ để hỗ trợ khu vực quốc phòng của Campuchia và hỗ trợ nếu Campuchia mất quyền tiếp cận thương mại với thị trường EU do lo ngại của Brussels về vi phạm nhân quyền.

Sihanoukville: Từ thị trấn ven biển yên bình đến trung tâm đánh bạc 

Một lượng đáng kể đầu tư của Trung Quốc gần đây đã tràn vào tỉnh duyên hải Sihanoukville của Campuchia do vị trí thuận tiện và sự cởi mở trong các chính sách của chính phủ, đặc biệt là ở lĩnh vực bất động sản và sòng bạc.

Hiện đã có hơn 80 sòng bạc trong khu vực này, chủ yếu thuộc sở hữu của Trung Quốc. Khách du lịch bắt đầu đổ xô tới Sihanoukville để đánh bạc khiến nơi đây trở thành thỏi nam châm thu hút các nhà đầu tư Trung Quốc. 

Năm 2018, lượng khách du lịch từ Trung Quốc tới Campuchia đạt 2 triệu người, tăng 70% so với năm 2017. Con số này dự kiến sẽ vươn tới mức 3 triệu trong năm 2020. 

Theo một báo cáo gần đây của chính quyền tỉnh Sihanoukville, công dân Trung Quốc hiện đang sở hữu hơn 90% doanh nghiệp ở Sihanoukville, bao gồm khách sạn, sòng bạc, nhà hàng và tiệm massage. Con số này làm dấy lên mối lo ngại về sự thống trị của Trung Quốc đối với nền kinh tế địa phương.

Các phương tiện truyền thông địa phương và quốc tế đã vẽ ra một bức tranh rõ nét về cách mà Sihanoukville chuyển mình từ một thị trấn bãi biển nghèo nàn thành một trung tâm đánh bạc kiểu “Macau – phiên bản giá rẻ.”  Nhiều ý kiến lo ngại thành phố này đang mất dần đi bản sắc giữa cơn bão đầu tư của Bắc Kinh.

Trong một cuộc khảo sát mới đây, người dân địa phương bắt đầu bày tỏ tư tưởng bài xích Trung Quốc bất chấp cơ hội việc làm và phát triển cơ sở hạ tầng mà Bắc Kinh đang tạo ra. 

Vụ sập chung cư 7 tầng do nhà thầu Trung Quốc xây dựng vào ngày 22/6 vừa qua ở Sihanoukville, khiến 28 người thiệt mạng và ít nhất 26 người bị thương, hầu hết là công nhân xây dựng Campuchia, đã khiến mối ác cảm về Trung Quốc ngày càng sâu sắc.

Liên tiếp các báo cáo về vấn nạn quấy rối tình dục, bắt cóc và tai nạn giao thông liên quan đến công dân Trung Quốc cũng đang thúc đẩy xu hướng “bài” Trung Quốc của người dân Campuchia. 

Nhiều người Campuchia hiện có xu hướng tránh Sihanoukville, nơi từng là một điểm du lịch phổ biến của người dân địa phương vì cho rằng nó đã trở thành một “vùng đất của Trung Quốc”. Ngoài ra còn có thêm các yếu tố như chi phí đồ ăn và chỗ ở tăng cao.

Một báo cáo của Bộ du lịch cho thấy số người Campuchia đến Sihanoukville trong lễ hội Pchum Ben nổi tiếng năm 2018 đã giảm 13,5% so với hàng năm.

Mặc dù các khoản đầu tư của Trung Quốc đã đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế của Sihanoukville, nhưng người dân địa phương không được hưởng những lợi ích của việc đầu tư này. Dường như chỉ có giới thượng lưu hoặc các chủ đất, chủ doanh nghiệp chào đón Trung Quốc mới có lợi. 

Hơn nữa, bằng chứng cho thấy rằng nhiều cơ sở do Trung Quốc xây dựng không được giám sát đúng mức bởi chính quyền địa phương có liên quan.

Sau vụ toà chung cư 7 tầng sụp đổ, một ủy ban kiểm tra mới được giao nhiệm vụ rà soát tất cả các dự án xây dựng trên cả nước. Bộ Quản lý đất đai, Quy hoạch đô thị và Xây dựng sau đó đã báo cáo rằng họ đã phát hiện ít nhất 5 dự án hoạt động mà không có giấy phép thích hợp ở Sihanoukville .

Điều quan trọng là, sự phát triển không được kiểm soát của các nhà đầu tư Trung Quốc, cũng như các tác động về môi trường và văn hóa xã hội từ các khoản đầu tư này liệu có khiến các cơ quan chính quyền tỉnh và quốc gia ở Campuchia phải suy nghĩ lại về cách tiếp cận của họ đối với đầu tư nước ngoài từ Trung Quốc hay không?

Là một quốc gia nhỏ và cởi mở với nền kinh tế thị trường tự do nhưng năng lực thể chế hạn chế, Campuchia khó có thể áp đặt các quy tắc và quy định nghiêm ngặt để giám sát và kiểm soát các nhà đầu tư nước ngoài. Nhưng chính phủ phải làm với phần còn lại của đất nước để tránh “hội chứng Sihanoukville”.

Theo bài báo, chính quyền Campuchia cần đẩy mạnh việc chống tham nhũng, thúc đẩy quản trị tốt, tiến hành các cải cách thể chế cần thiết để đạt được tham vọng trở thành một quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nền kinh tế có thu nhập cao vào năm 2050.

Bảo Minh (theo Nikkei Asian Review)

Xem thêm: