Tân Thủ tướng Malaysia đang dần đưa đất nước thoát Trung

Ngày 21/8, trong khi sắp rời Bắc Kinh, tân Thủ tướng 92 tuổi của Malaysia ông Mahathir Mohamad tuyên bố chính phủ của ông sẽ hủy bỏ 2 dự án lớn của Trung Quốc tại Malaysia mà ông nói là quá lớn mà không mang lại lợi ích cho đất nước. Một tuần sau, ông lại ra lệnh chính quyền của ông sẽ không cho phép người nước ngoài mua các căn hộ trong dự án Forest City trị giá 100 tỷ USD do Trung Quốc xây dựng tại bang Johor. Ông Mahathir đang bước từng bước vững chắc để đưa đất nước thoát khỏi bẫy nợ của Trung Quốc mà chính quyền tiền nhiệm đã tự nguyện chui vào.

Theo bài viết “Chúng tôi không đủ sức chi trả: Malaysia kháng cự lại tầm nhìn Trung Quốc” đăng trên New York Times hôm 20/8, Malaysia đang trở thành một ví dụ về “một đất nước từng ve vãn đầu tư Trung Quốc, giờ đây lo ngại mang nợ quá tải do những đề án to lớn vừa không cần thiết, vừa không sinh lợi – ngoại trừ đối với Trung Quốc”.

Embed from Getty Images

Thủ tướng Malaysia Mahathir và Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường tại Bắc Kinh ngày 20/8/2018

Trung Quốc giăng bẫy nợ

Trong ngày cuối cùng của chuyến thăm 5 ngày tới Bắc Kinh, tân thủ tướng Malaysia công bố ông đã cho dừng 2 dự án xây dựng lớn của nhà thầu Trung Quốc có chi phí hơn 22 tỷ USD. Chính quyền tiền nhiệm bị cáo buộc là cố tình ký duyệt các dự án kém này để lấy tiền cứu một quỹ đầu tư chính phủ đầy tham nhũng và nhằm giúp nhân vật chóp bu giữ chặt quyền lực.

Chúng tôi không muốn có một tình huống mà một kiểu chủ nghĩa thực dân kiểu mới xảy ra bởi vì các nước nghèo không thể cạnh tranh với các nước giàu”, Thủ tướng Malaysia nói tại Đại Lễ Đường Nhân Dân tại Bắc Kinh, sau cuộc gặp ông Lý Khắc Cường, Thủ tướng Trung Quốc.

“Chuyện này tất cả là về việc vay quá nhiều tiền mà chúng tôi không gánh nổi và không thể trả lại bởi chúng tôi không cần các dự án này ở Malaysia”.

“Những nước tham gia vào BRI có thể sẽ nảy sinh sự phụ thuộc kinh tế vào tư bản của Trung Quốc, điều mà Trung Quốc có thể dùng để thúc đẩy các lợi ích của họ”.

Tại vị trí trọng yếu trên tuyến hàng hải quan trọng bậc nhất của thế giới – biển Đông – nơi mà phần lớn thương mại của châu Á trung chuyển, một tập đoàn năng lượng Trung Quốc đã đầu tư vào một cảng nước sâu lớn, có khả năng đón một hàng không mẫu hạm.

Một tập đoàn Nhà nước khác của Trung Quốc cũng đang tân trang một hải cảng ngay bên bờ Biển Đông, nơi đang có tranh chấp gay gắt.

Ở gần đó, một mạng lưới đường sắt, phần lớn do ngân hàng Nhà nước Trung Quốc tài trợ, cũng đang được xây dựng, hầu vận chuyển nhanh hàng hóa Trung Quốc dọc theo dự án Vành Đai – Con Đường.

Một tập đoàn khác nữa của Trung Quốc đang tạo ra 4 hòn đảo nhân tạo có thể dùng cho hơn 750.000 người ở, và dự án này đang được quảng cáo rầm rộ cho công dân Trung Quốc.

Tất cả các đề án nói trên đều được xây dựng ở Malaysia, nơi Trung Quốc xem là một trọng tâm trong nỗ lực tăng cường ảnh hưởng trên toàn cầu.

Tuy nhiên, theo New York Times, nếu trước đây Malaysia đi đầu trong việc ve vãn đầu tư Trung Quốc, thì hiện nay nước này lại đang ở tuyến đầu của một hiện tượng mới: Kháng cự lại Bắc Kinh trong bối cảnh nhiều quốc gia đang lo ngại bị chìm trong nợ nần, với các đề án không sinh lợi, và cũng không cần thiết cho nước đó, nhưng lại có giá trị đối với Trung Quốc hoặc là về mặt chiến lược, hoặc là để đưa những nhân vật mạnh thân Bắc Kinh lên nắm quyền.

Gió đảo chiều

Sau hàng năm trời bị chỉ trích vì dính líu tới các vụ bê bối tham nhũng mà trong đó có bàn tay của Bắc Kinh, cuối cùng Thủ tướng Najib Razak đã thất bại trong cuộc bầu cử hồi tháng 5. Cùng với đó, việc Bắc Kinh tốn kém chiêu dụ ông Razak với những khoản tín dụng dễ dãi và những đề án to lớn, để ký kết được những thỏa thuận có tính chất chiến lược đối với tham vọng của Trung Quốc cũng gặp phải nguy hiểm.

Ông Mahathir, 93 tuổi, được bầu vào chiếc ghế thủ tướng lần thứ 2. Ông tuyên bố nhiệm vụ bao gồm việc đưa đất nước thoát khỏi tình trạng nợ nần chồng chất, bị bóp nghẹt dưới khoản nợ kếch xù 250 tỷ đô la, mà một phần không nhỏ là nợ các công ty Trung Quốc.

Từ Sri Lanka và Djibouti tới Myanmar và Montenegro, rất nhiều quốc gia từng nhận tiền từ sáng kiến Vành Đai, Con Đường của Bắc Kinh chỉ để nhận ra rằng các khoản hợp đồng thầu bị thổi phồng Trung Quốc không mang theo lợi ích về kinh tế lẫn việc làm cho người dân trong nước, mà thực ra là để giải quyết công việc cho chính những người Trung Quốc theo các dự án này ồ ạt đổ ra nước ngoài.

Ngày càng nhiều người lo sợ rằng Trung Quốc đang sử dụng cách vung tiền ra nước ngoài để đặt chân lên những địa điểm chiến lược nhất trên thế giới, và Bắc Kinh đang cố tình dụ các quốc gia nghèo khó vào bẫy nợ để gia tăng sức mạnh.

“Trung Quốc chắc hẳn là đã nghĩ rằng “chúng ta có thể lấy được những hàng giá rẻ ở đấy”… Họ có đủ kiên nhẫn để chơi trong dài hạn, chờ cho những người tại chỗ lậm sâu vào nợ rồi đến lấy tất cả về cho Trung Quốc”, nhận xét của nhà kinh tế chính trị người Malaysia, Khor Yu Leng.

Khi có mặt ở Bắc Kinh, Thủ tướng Malaysia đã hủy một hợp đồng với tập đoàn Xây Dựng Viễn Thông Trung Quốc nhằm xây dựng tuyến đường xe lửa ở bờ biển phía đông được cho là tốn kém cho chính phủ Malaysia 20 tỷ USD. Ông cũng hủy bỏ một thỏa thuận trị giá 2,5 tỷ USD, xây đường ống dẫn khí đốt với công ty con của một tập đoàn năng lượng khổng lồ của Trung Quốc.

Trước chuyến thăm, ông đã ra lệnh tạm dừng các dự án. Theo một số nhà phân tích, ông chỉ muốn đàm phán lại hợp đồng nhân chuyến thăm Trung Quốc. Thế nhưng rốt cuộc ông đã thông báo hủy các hợp đồng đó với lý do: “Vấn đề là phải vay quá nhiều tiền mà Malaysia không chi trả nổi và vì đó là những dự án mà Malaysia không cần”.

Tân Bộ trưởng Tài chính Malaysia Lim Guan Eng nêu ví dụ Sri Lanka nơi đã phải bán một cảng nước sâu cho Trung Quốc trong 99 năm bởi vì việc xây dựng cảng này đã khiến họ mắc nợ không thể trả đối với Bắc Kinh.

“Chúng tôi không muốn một tình trạng như Sri Lanka, họ không thể trả tiền và cuối cùng người Trung Quốc chiếm luôn dự án”.

Trong một bài phỏng vấn gần đây với New York Times, ông Mahathir nói rõ ông nghĩ gì  về chiến lược của Trung Quốc:

“Họ biết rằng khi họ cho các nước nghèo vay khoản tiền lớn, cuối cùng họ có thể chiếm lấy dự án đó cho bản thân mình”.

“Trung Quốc biết rất rõ bởi trong quá khứ họ đã phải ký các hiệp ước không công bằng do các cường quốc phương Tây áp đặt”, Thủ tướng Malaysia nhắc tới việc Trung Quốc thua chiến tranh nha phiến và phải cắt đất nhượng bộ. “Do đó Trung Quốc nên hiểu cho chúng tôi. Họ biết chúng tôi không thể gánh nổi khoản nợ này”.

Theo The New York Times, ông Mahathir là một nhân vật không hề ngần ngại đứng lên chống lại các siêu cường. Lúc làm Thủ tướng từ năm 1981 đến năm 2003, ông đã chống lại Hoa Kỳ và các cường quốc phương Tây khác mà theo ông muốn kìm hãm những quốc gia đang phát triển như Malaysia.

Edmund Terence Gomez, chuyên gia chính trị kinh tế Đại Học Malaya nhận định: “Ông Mahathir hiện đang cho rằng Trung Quốc là một thế lực bá quyền, và ông luôn luôn dè chừng trước các thế lực bá quyền. Trước đây là Mỹ, bây giờ là Trung Quốc”.

Trọng Đức (T/h)

Xem thêm: