Ngày 31/1, Mỹ cáo buộc Nga vi phạm Hiệp ước New START, trụ cột chính cuối cùng của việc kiểm soát vũ khí hạt nhân sau Chiến tranh Lạnh giữa hai nước, nói rằng Moscow từ chối cho phép các hoạt động thanh tra trên lãnh thổ của mình.

My trung phat Nga Belarus My huy bo quan he thuong mai voi Nga
Mỹ cáo buộc Nga vi phạm hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân New START. (Ảnh minh họa: Tomasz Makowski / Shutterstock)

Hiệp ước có hiệu lực từ năm 2011 và được gia hạn thêm 5 năm vào năm 2021. Nó giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược mà Mỹ và Nga có thể triển khai, cũng như việc triển khai các tên lửa và máy bay ném bom có khả năng mang các đầu đạn hạt nhân từ mặt đất và tàu ngầm. Mỹ và Nga hiện vẫn sở hữu tới 90% số đầu đạn hạt nhân của toàn thế giới.

Theo nguồn tin từ Reuters, Washington rất mong muốn duy trì hiệp ước nhưng mối quan hệ với Moscow đang trở nên tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ sau cuộc xâm lược Ukraine của Nga. Điều này có thể làm phức tạp thêm các nỗ lực của chính quyền Tổng thống Joe Biden nhằm duy trì và đạt được một thỏa thuận tiếp theo.

“Việc Nga từ chối tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động thanh tra đã ngăn cản Hoa Kỳ thực hiện các quyền quan trọng theo hiệp ước và đe dọa khả năng kiểm soát vũ khí hạt nhân giữa Mỹ và Nga,” một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết trong các bình luận qua email.

Lãnh đạo các ủy ban an ninh quốc gia tại Thượng viện Mỹ, cơ quan thông qua các hiệp ước nhận định, việc Moscow không tuân thủ sẽ ảnh hưởng đến các hiệp ước vũ khí trong tương lai.

“Phải nói rõ rằng, việc Nga tuân thủ các nghĩa vụ của hiệp ước New START có ý nghĩa quan trọng để Thượng viện Mỹ xem xét hiệp ước kiểm soát vũ khí chiến lược trong tương lai với Moscow,” ba Thượng nghị sĩ Đảng Dân chủ Bob Menendez, Jack Reed và Mark Warner nhấn mạnh trong một tuyên bố.

Hồi tháng 8, Moscow đã đình chỉ hợp tác với các cuộc thanh tra theo hiệp ước, đổ lỗi cho hạn chế đi lại do Washington và các đồng minh áp đặt sau khi lực lượng Nga xâm lược nước láng giềng Ukraine vào tháng 2 năm ngoái. Dù vậy họ tuyên bố vẫn cam kết tuân thủ các điều khoản của hiệp ước.

Phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ nói thêm, Nga có “phương án rõ ràng” để tiếp tục tuân thủ hiệp ước, chính là cho phép các hoạt động thanh tra; đồng thời Washington vẫn sẵn sàng hợp tác với Nga để thực hiện đầy đủ thỏa thuận này. “Hiệp ước New START vẫn là một trong những mối quan tâm an ninh quốc gia của Mỹ,” ông lưu ý.

Các cuộc đàm phán giữa Moscow và Washington về việc nối lại các cuộc thanh sát theo New START dự kiến ​​diễn ra vào tháng 11 tại Ai Cập, nhưng Nga đã hoãn lại và chưa có bên nào ấn định ngày mới.

Ngày 30/1, Nga khẳng định hiệp ước có thể hết hạn vào năm 2026 mà không có hiệp ước thay thế, với lý do Washington đang cố gắng gây ra “thất bại chiến lược” cho Moskva ở Ukraine.

Khi được hỏi liệu về khả năng không có hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân sau năm 2026 hay không, Thứ trưởng Ngoại giao Sergei Ryabkov trả lời: “Đây là một kịch bản hoàn toàn có thể xảy ra.”

Tính đến nay, Mỹ đã cung cấp hơn 27 tỷ USD hỗ trợ an ninh cho Ukraine kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, bao gồm hơn 1.600 hệ thống tên lửa phòng không Stinger, 8.500 hệ thống tên lửa chống tăng Javelin và 1 triệu viên đạn pháo 155mm.

Minh Ngọc (Theo Reuters)